Niniejsza broszura została wydana przez Centrum ds. Równości i sfinansowana przez Progress, fundusz programu Unii Europejskiej. Skierowana jest do kobiet obcego pochodzenia zamieszkałych na Islandii oraz wszystkich zainteresowanych informacjami na temat równouprawnienia, praw i obowiązków w tym kraju. Treść broszury została opracowana przez Centrum Stígamót we współpracy z Centrum ds. Równości, Ministerstwem ds. Socjalnych i Ubezpieczeń, Urzędem Imigracyjnym, Stowarzyszeniem Kobiet Obcego Pochodzenia na Islandii, policji stołecznej, miastem Reykjavik, Schroniskiem dla Kobiet oraz Centrum Kultury i Informacji.
Wstęp
Broszura zawiera praktyczne informacje na temat islandzkiego systemu sprawiedliwości oraz islandzkiego społeczeństwa. Informacje dotyczą równouprawnienia kobiet i mężczyzn, pozwolenia na pobyt, handlu ludźmi, rozwodów, władzy rodzicielskiej, praw rodzicielskich, finansów, przemocy w związkach. Znajdują się tu również informacje, gdzie można szukać pomocy – numery telefonów i adresy stron internetowych różnych instytucji i stowarzyszeń.
Wstęp
Broszura zawiera praktyczne informacje na temat islandzkiego systemu sprawiedliwości oraz islandzkiego społeczeństwa. Informacje dotyczą równouprawnienia kobiet i mężczyzn, pozwolenia na pobyt, handlu ludźmi, rozwodów, władzy rodzicielskiej, praw rodzicielskich, finansów, przemocy w związkach. Znajdują się tu również informacje, gdzie można szukać pomocy – numery telefonów i adresy stron internetowych różnych instytucji i stowarzyszeń.
Równość płci – równość wszystkich
Według islandzkiego prawa wszystkie osoby są równe niezależnie od płci, koloru skóry, rasy, narodowości, pochodzenia, wiary, poglądów na życie, statusu materialnego, dziedzictwa, orientacji seksualnej, niepełnosprawności czy pozycji społecznej. Zawiera się w tym prawo do decydowania o swoim życiu i ciele, do otrzymywania dochodów, a także obowiązek utrzymania swojej rodziny, opieki nad swoimi dziećmi i brania udziału w życiu społecznym.
- Mężczyźni i kobiety są równi, również w małżeństwie.
Finanse
Wszystkie osoby powyżej 18 roku życia ponoszą odpowiedzialność finansową. Oznacza to, że każdy zarządza swoimi zarobkami i własnością, może posiadać konto bankowe na swoje nazwisko, o którym decyduje i do którego inni nie mają dostępu. Każdy decyduje o tym, w jakim banku ma konto.
- Nie podpisuj się pod żadnym dokumentem bez wcześniejszego przedstawienia jego zawartości przez osobę bezstronną, żebyś wiedziała, z jakimi zobowiązaniami wiąże się jego podpisanie.
Zgodnie z prawem zarobki przelewane są na prywatne konto bankowe, a każdej wypłacie powinien towarzyszyć odcinek wypłat. Od wszystkich zarobków należy płacić podatek, ale każdemu przysługuje osobista ulga podatkowa (persónuafsláttur).
Niektórzy przyjeżdżają do Islandii z pomocą pośrednika, który później żąda za swoją pomoc opłaty; często z wysokim oprocentowaniem. Jeśli jesteś w takiej sytuacji, powinieneś szukać porady u doradców socjalnych w Reykjavik lub porady prawnej dla imigrantów przy islandzkim Centrum Praw Człowieka. Zmuszanie kogoś do odpracowania długu jest przykładem handlu ludźmi.
Małżeństwo
Kobiety jak i mężczyźni, mają prawo do samodzielnego wyboru partnera i decydują o swoim wyborze. Nikt nie jest zobowiązany do zawarcia małżeństwa. Dozwolone jest również wspólne mieszkanie bez zawierania małżeństwa. Homoseksualiści mają takie samo prawo do zawierania związku małżeńskiego, jak osoby heteroseksualne. Ze związku małżeńskiego wynikają pewne przywileje jak np. możliwość wspólnego rozliczania podatkowego i prawo do dziedziczenia. Małżonkowie wspólnie podejmują decyzje w sprawach rodzinnych i żadne z nich nie rządzi drugim. Oboje mają zobowiązania wobec siebie, co oznacza, że oboje powinni przekazywać pieniądze na gospodarstwo domowe i inne wspólne wydatki. Jeżeli któryś z małżonków nie ma pieniędzy na własne potrzeby takie jak lekarstwa, kosmetyki, odzież lub inne, drugi powinien przekazać środki na te
cele. Wkład w gospodarstwo domowe nie musi być pieniężny; może nim być również praca w domu lub inna pomoc. Ten z małżonków, który utrzymuje rodzinę, powinien dostarczać odpowiednią sumę pieniędzy na prowadzenie domu, potrzeby dzieci i potrzeby specjalne, odpowiednio do możliwości i sytuacji.
- Zgodnie z islandzkim prawem karalne jest zmuszanie drugiej osoby do zawarcia małżeństwa, niezależnie czy jest to mężczyzna czy kobieta. Jeżeli zostałaś/eś zmuszona/y do zawarcia małżeństwa i próbujesz się z niego uwolnić, możesz szukać pomocy w Centrum Praw Człowieka (www.humanrights.is), Schronisku dla Kobiet (www.kvennaathvarf.is), Poradni dla Kobiet (www.kvennaradgjofin.is), Centrum Kultury i Informacji (www.mcc.is) oraz w Urzędzie Pomocy Społecznej w Twojej gminie. Podobnie, jeżeli doświadczasz przemocy ze strony męża/partnera/narzeczonego. Dokładniejsze informacje znajdują się w rozdziale o przemocy.
Związek partnerski (konkubinat)
Na Islandii można zarejestrować się w związku partnerskim. Wynikają z tego pewne przywileje, np. możliwość wspólnego rozliczania podatków. W przypadku rozwiązania związku partnerskiego, part nerzy zachowują prawo do dóbr materialnych posiadanych przed zawarciem związku, natomiast majątek nabyty wspólnie podczas trwania związku jest dzielony pomiędzy nich. Jeżeli tylko jedna osoba jest zapisana jako właściciel całego majątku, to druga osoba może domagać się podziału majątku zgromadzonego w czasie trwania konkubinatu. Zostanie wtedy oszacowany wkład każdej z osób
w pozyskiwanie majątku do czasu zakończenia konkubinatu. Jeżeli wkład był równy, wtedy najprawdopodobniej sędzia zdecyduje o równym podziale majątku. W innym wypadku dobra materialne dzielone są proporcjonalnie, a sędzia orzeka swoją decyzję w oparciu o wielkość majątku, który partnerzy posiadali zawierając związek oraz na podstawie zarobków, a także stanu majątku w czasie trwania konkubinatu. W przypadku śmierci jednego z partnerów, drugi nie posiada prawa do dziedziczenia po nim. Jeżeli partnerzy mają wspólnie dziecko lub dzieci, w momencie zerwania konkubinatu regułą jest utrzymanie wspólnej władzy rodzicielskiej, podobnie jak w przypadku rozwodu. Jeżeli nie ma porozumienia, co do władzy rodzicielskiej, należy zwrócić się do sądu. Dokładniejsze informacje znajdują się w rozdziale o władzy rodzicielskiej.
Ciąża
Jeżeli spodziewasz się dziecka, powinnaś udać się na wizytę do przychodni lub placówki zdrowia, najbliższej w miejscu zamieszkania. Pierwszy raz należy to zrobić między 10 a 12 tygodniem ciąży. Opieka związana z prowadzeniem ciąży jest nieodpłatna. Jeżeli zaszłaś w ciążę, a nie chcesz mieć dziecka możesz ubiegać się o aborcje. Jeżeli istnieją powody społeczne lub zdrowotne, taka prośba jest spełniana. Lekarz przeprowadza zabieg aborcji w szpitalu. Kobiety, które chcą dokonać aborcji muszą omówić to z lekarzem i pracownikiem socjalnym, wypełnić podanie i przejść badania lekarskie. Jest to bezpłatne, jeżeli jest się wpisanym w islandzki system zdrowotny (wpis następuje po 6 miesiącach zameldowania na Islandii lub od razu po przyjeździe, jeżeli pochodzi się z kraju EOG i przedstawi ważne zaświadczenie ze swojego kraju np. E-104). Aborcję należy przeprowadzić tak szybko, jak to możliwe. Jedynie w wyjątkowych przypadkach aborcje są przeprowadzane po 12 tygodniu ciąży.
- Ty decydujesz o swoim ciele. Dlatego to Ty podejmujesz decyzję, kiedy i czy chcesz mieć dziecko, lub czy chcesz stosować antykoncepcję, aby uniknąć ciąży. Informacje o antykoncepcji możesz otrzymać u swojego lekarza rodzinnego lub w przychodni.
Jeżeli w związku ma miejsce przemoc, w czasie ciąży może się ona nasilić. Zdarza się również, że mężczyźni zaczynają stosować przemoc, kiedy kobieta spodziewa się dziecka. Porady i pomocy w przypadku przemocy możesz szukać w poradni dla kobiet w ciąży u położnej, pielęgniarki lub lekarza.
Przemoc w bliskich związkach, przemoc seksualna, prostytucja i handel ludźmi
Przemoc jest karalna, bez względu na to, kto ją stosuje i kto jej doświadcza.
- W przypadku gdy istnieją podstawy aby sądzić, że dziecko doświadcza przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej, należy o tym poinformować dzwoniąc pod numer 112.
Gwałt i wykorzystywanie seksualne w małżeństwie, konkubinacie lub związku jest karalne. Twój partner nie ma prawa zmuszać Cię do odbywania stosunków seksualnych kiedykolwiek niezależnie od okoliczności, do stosunku może dojść jedynie za Twoja zgodą. Podobnie, nikt inny nie ma prawa zmuszać Cię do odbywania stosunków seksualnych. Organizacja Stígamót (www.stigamot.is, tel. 562 6868) zapewnia doradztwo i pomoc ofiarom gwałtu.
- Jeżeli doświadczasz przemocy możesz szukać pomocy w Schronisku dla Kobiet (tel. 561 1205) lub na policji (tel.112). Ważne jest, aby wezwać policje i udać się na Izbę przyjęć lub do lekarza, gdzie wszystkie przypadki przemocy są rejestrowane. Może to mieć między innymi znaczenie przy przedłużaniu pozwolenia na pobyt po rozwodzie. Dokładniejsze informacje znajdują się w rozdziale dotyczącym pozwolenia na pobyt.
Schronisko dla Kobiet jest otwarte całą dobę, możesz tam czasowo zamieszkać sama lub z dziećmi. Niekoniecznie musisz doświadczać przemocy fizycznej, pomocy w Schronisku dla Kobiet możesz również szukać, jeżeli doświadczasz przemocy psychicznej lub groźby o przemocy. W Schronisku dla Kobiet przeprowadzana jest rozmowa i można otrzymać pomoc w skontaktowaniu się z policją, lekarzem czy ośrodkiem pomocy społecznej. Pobyt dziecka w Schronisku jest darmowy. Kobiety, które dysponują środkami finansowymi, uiszczają niewielką opłatę. W razie potrzeby możliwa jest pomoc tłumacza. Zgodnie z islandzkim prawem uprawianie prostytucji nie jest karalne, karalne jest kupowanie oraz pośredniczenie przy zakupie usług seksualnych. Oznacza to, że kobieta oddająca się prostytucji nie musi obawiać się kary. Jeżeli trudne warunki materialne danej osoby doprowadziły ją do uprawiania nierządu lub innego rodzaju usług seksualnych, wykonywania pracy przymusowej albo niewolnictwa, a strona trzecia czerpie z tego zysk materialny uznawane jest to za formę handlu ludźmi, Zgodnie z definicją handel ludźmi odnosi się do sytuacji, kiedy jedna osoba przymusza drugą do pracy dla osiągnięcia własnego zysku materialnego, między innymi przymuszanie kobiet do nierządu.
- Punkt interwencji kryzysowej dla ofiar gwałtu
Na Islandii działają dwa punkty Interwencji kryzysowej do których mogą zgłaszać się ofiary gwałtu, usiłowania gwałtu lub przemocy seksualnej innego rodzaju. Jeden z nich znajduje się w Reykjaviku przy izbie przyjęć Krajowego Szpitala Uniwersyteckiego na Fossvogur (Landspítali Fossvogur), drugi przy izbie przyjęć Szpitala Rejonowego w Akureyri (Fjórðungssjúkrahús). W celu uzyskania pomocy, zalecany jest uprzedni kontakt telefoniczny z punktem interwencji.
Groźby
Osoby stosujące przemoc często używają gróźb aby podporządkować sobie ofiarę. Na przykład mężczyzna używający przemocy wobec kobiety obcego pochodzenia może grozić, że jednym telefonem sprawi, że zostanie deportowana z kraju, lub że poda policji albo Urzędowi Imigracyjnemu fałszywe informacje lub że ma znajomych w policji albo Urzędzie Imigracyjnym. Inną powszechną groźbą jest, że (w przypadku rozwodu) mężczyzna uzyska pełną władzę rodzicielską nad ich dzieckiem lub dziećmi, ponieważ kobieta jest obcego pochodzenia lub powie, że jest ona złą matką. Groźby takie są bezpodstawne. W sprawach o pozwolenie na pobyt, podział władzy rodzicielskiej lub innych, decyzję zawsze podejmują władze kierując się przy tym przepisami prawnymi. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie. Wola lub słowa jednej osoby nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy.
- Pozbawienie Cię paszportu lub innego dokumentu tożsamości, w celu ograniczenia Twoich możliwości podróżowania albo uniemożliwienia Ci wylegitymowania się jest karalne.
Zgłoszenie [przypadków przemocy] na policję
Jeśli doświadczyłaś przemocy i chcesz podać na policję osobę, która jej wobec Ciebie użyła, powinnaś zgłosić to w komisariacie policji w obwodzie, gdzie doszło do zdarzenia. Policja zobowiązana jest rozpatrzeć wszytkie zgłoszenia. Dochodzenie zazwyczaj rozpoczyna się złożeniem zeznania przez osobę zgłaszającą zajście. W chwili złożenia zeznania o przemocy sprawa trafia do systemu prawnego, a zgłaszający traktowany jest jako świadek w swojej własnej sprawie. Jeżeli policja uważa że nie ma podstaw aby wszcząć dochodzenie albo je kontynuować może je odrzucić lub umorzyć. Można się jednak odwołać od tej decyzji do prokuratora. W przestępstwach na tle seksualnym policja ma obowiązek przydzielić obrońce praw ofiar, jeśli poszkodowana sobie tego życzy. Można również samemu wybrać sobie takiego obrońce i przyjść razem z nim na policję zgłaszając sprawę. Rolą obrońcy jest dopilnowanie przestrzegania praw ofiary oraz udzielenie jej pomocy. Można się też domagać takiego obrońcy w przypadku, kiedy zgłaszana jest przemoc w bliskich związkach, ale wtedy policja ocenia czy taka osoba może zostać przydzielona. Zgodnie z islandzkim prawem możesz ubiegać się o nałożenie na partnera zakazu zbliżania się albo o nakaz opuszczenia przez partnera wspólnego mieszkania jeśli użył on przemocy, na przykład na tle seksualnym, zmusił Cię do zrobienia czegoś albo pozbawił Cię wolności. Poprzez zakaz zbliżania rozumie się, że danej osobie nie wolno pojawiać się w określonym miejscu czy okolicy, śledzić ani odwiedzać ani w żaden inny sposób kontaktować się z określoną osobą. Poprzez nakaz opuszczenia mieszkania rozumie się, że dana osoba musi opuścić mieszkanie albo miejsce pobytu i ma zabronione pojawianie się tam przez określony czas. Wniosek o zakaz zbliżania się lub nakaz opuszczenia mieszkania należy kierować bezpośrednio do policji. Naczelnik policji może podjąć dochodzenie z własnej inicjatywy jeśli uzna, że są ku temu powód.
Rozwód
Rozwód możesz uzyskać bez względu na to czy Twój partner wyraża na to zgodę. Zwykle najpierw przyznawana jest decyzja o separacji, a
dopiero po upływie pół roku lub roku możliwy jest rozwód prawny, pod warunkiem, że oboje małżonkowie wyrażą na to zgodę. W przeciwny razie, sprawa musi zostać skierowana do sądu. W przypadku, gdy małżonek dopuścił się zdrady, stosuje wobec Ciebie lub dzieci mieszkających w Waszym domu przemoc fizyczną lub seksualną, możesz ubiegać się o natychmiastowe uzyskanie rozwodu prawnego.
a) Zaświadczenie o próbie pojednania (Sáttavottorð)
Kiedy rozwodzący małżonkowie starają się o władzę rodzicielską nad dzieckiem poniżej 18 roku życia, muszą najpierw zwrócić się o pojednanie do księdza lub zwierzchnika legalnej wspólnoty religijnej, jeśli należą oni do takiej wspólnoty w Islandii. Jeżeli małżonkowie należą do innej wiary lub kiedy jedno z nich lub oboje są niewierzący, mogą zwrócić się o pojednanie u wojewody lub sędziego w zależności, gdzie odbywa się sprawa rozwodowa. Występując o rozwód, należy przedłożyć zaświadczenie o podjętej próbie pojednania, nie może ono być jednak starsze niż 6 miesięcy. W zaświadczeniu takim ksiądz lub wojewoda potwierdza, że zostały podjęte próby pojednania, ale nie powiodły się. Jeżeli małżonkowie nie mają dzieci lub mają one powyżej 18 lat, zaświadczenie o próbie pojednania nie jest potrzebne.
b) Rozwód orzekany przez wojewodę (Skilnaðarleyfi útgefið af sýslumanni)
O rozwód należy ubiegać się w urzędzie wojewody w miejscu zamieszkania. Aby wojewoda mógł wydać pozwolenie na separacje, małżonkowie muszą zawrzeć pisemną umowę o podziale dóbr i zobowiązań finansowych. Zgodnie z prawem dobra materialne dzielone są równo pomiędzy małżonków, poza dobrami prywatnymi (na przykład zawartymi w intercyzie), natomiast każde z małżonków ponosi odpowiedzialność za własne długi. Oznacza to, że ponosisz odpowiedzialność jedynie za swoje długi, na przykład połowę długu spowodowanego przez debet na wspólnym koncie, lub połowę długu za wspólną kartę kredytową. Aby wojewoda mógł wystawić pozwolenie na separacje, a rozwodzący się małżonkowie nie wypracowali porozumienia o podziale władzy rodzicielskiej, należy wtedy przedstawić potwierdzenie, że jedno z małżonków wniosło sprawę o podział władzy rodzicielskiej do sądu. Szczegółowe informacje można znaleźć na: www.syslumenn.is
c) Rozwód sądowy
Jeżeli jedno z małżonków nie stawia się do urzędu wojewody lub odmawia rozwodu, to sprawę musi rozstrzygnąć sąd. Zalecane jest zatrudnienie adwokata, który będzie reprezentował Ciebie przed sądem, ale możesz także występować w sprawie sama. Zgłaszając sprawę rozwodową do sądu, trzeba przedstawić porozumienie o podziale dóbr lub decyzję sądu okręgowego o publicznym podziale majątku. W następstwie porozumienia komornik przeprowadza podział dóbr i długów oraz decyduje o alimentach dla byłego współmałżonka. Jeżeli nie doszło do porozumienia o podziale dóbr materialnych w momencie składania sprawy o rozwód sądowy, należy przedstawić potwierdzenie zgłoszenia sprawy o podział publiczny
majątku. Jeżeli nie ma porozumienia o podziale władzy nad dziećmi można równocześnie wystąpić o sprawę rozwodową i o podział władzy rodzicielskiej.
Władza rodzicielska (Forsjá barna)
Kto posiada władzę rodzicielską?
Jeżeli masz dzieci, ponosisz odpowiedzialność za ich warunki socjalne i masz względem nich określone obowiązki. Na przykład musisz bronić ich przed przemocą psychiczną i fizyczną. Władza rodzicielska oznacza, że musisz zaspokajać wszystkie potrzeby dziecka i podejmować decyzje o wyborze miejsca zamieszkania, szkoły, czy zajęć pozalekcyjnych. Do obowiązków rodzica należy również stawianie się na wywiadówki do przedszkola, szkoły oraz instytucji prowadzących zajęcia pozalekcyjne, na które dziecko uczęszcza. Małżonkowie i konkubenci wspólnie sprawują władzę rodzicielską i jest to dominującą regułą przy rozwodach i zerwaniu konkubinatu w Islandii. Rodzic, który sprawuje sam władzę rodzicielską i wchodzi w związek małżeński z osobą, która nie jest rodzicem dziecka, może zawrzeć z nią porozumienie o wspólnej władzy rodzicielskiej. To samo dotyczy jeśli związek partnerski rodzica i partnera jest zarejestrowany w Głównym Rejestrze nieprzerwanie przez okres jednego roku. Rodzic, u którego dziecko jest zameldowane decyduje, gdzie dziecko mieszka, decyduje o wyborze przedszkola, szkoły czy opieki dziennej, o rodzaju opieki zdrowotnej a także o zajęciach pozalekcyjnych. Jeśli jest orzeczona wspólna władza rodzicielska, to wyjeżdżając z dzieckiem z kraju należy uzyskać zgodę drugiego rodzica. Jeżeli nie ma porozumienia o wyjeździe z kraju, można zwrócić się do urzędu wojewody o przyznanie prawa do podróżowania z dzieckiem zagranicę. Jeśli rodzice nie są zgodni, co do podziału władzy rodzicielskiej oraz prawa do utrzymywania kontaktu z dzieckiem, muszą szukać porozumienia zanim wojewoda uzna decyzję o podziale władzy rodzicielskiej; w przeciwnym razie należy wystąpić do sądu ze sprawą o podział władzy rodzicielskiej. To samo dotyczy nałożenia kar za złamanie praw do utrzymywania kontaktu z dzieckiem. Wojewoda powinien zaproponować stronom konsultacje pojednawczą, ale mogą oni też zwrócić się do innego specjalisty od rozstrzygania konfliktów i spraw dzieci.
Sądowy podział władzy rodzicielskiej
Najczęściej przy rozwodach przyznawana jest wspólna władza rodzicielska. Jeżeli nie dojdzie do porozumienia o podziale władzy nad dzieckiem, trzeba złożyć sprawę do sądu. Najlepiej zatrudnić wtedy adwokata, aby to on reprezentował Cię przed sądem, ale możesz też występować w sprawie sama. Sędzia decyduje, któremu z rodziców przyznać pełną władzę rodzicielską lub dzieli władzę pomiędzy rodziców, kierując się przy tym dobrem dziecka. Sędzia zwraca na przykład uwagę na związek dziecka z każdym z rodziców, na to, które z rodziców jest w stanie sprawować codzienną opiekę nad dzieckiem, a także które z rodziców będzie rzetelniej przestrzegało praw dziecka do spotykania się z drugim rodzicem. Sędzia zwraca również uwagę na ryzyko występowania przemocy w miejscu zamieszkania dziecka.
Dofinansowanie kosztów sprawy sądowej (Gjafsókn)
Jeżeli nieunikniony jest udziału sądu w sprawie rozwodowej oraz przy sądowym rozstrzyganiu opieki prawnej nad dziećmi, dobrze jest sprawdzić czy istnieje możliwość dofinansowania lub umorzenia kosztów sprawy. W takiej sytuacji koszty sprawy sądowej zostaną opłacone – częściowo lub w całości – z funduszu państwowego. Dofinansowanie nie obejmuje kosztów powstałych po przegraniu sprawy ani nie przysługuje w sytuacji, gdy zasądzono pokrycie poniesionych kosztów przez jedną ze stron. Obie strony – osoba wnosząca sprawę oraz pozwany – mogą ubiegać się o dofinansowanie (z reguły adwokat każdej z osób występuje z podaniem o dofinansowanie). Bliższe informacje można znaleźć na www.mcc.is.
Prawo do kontaktów (Umgengnisréttur)
Dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców, mimo że nie mieszkają oni razem. Najlepiej dla dziecka, kiedy rodzice sporządzą porozumienie o kontaktach, co oznacza, że razem zdecydują jak często i jak długo dziecko przebywa u tego rodzica, u którego nie mieszka. Jeżeli rodzice nie dojdą do porozumienia, możliwe jest ubieganie się o decyzję wojewody po uprzedniej konsultacji pojednawczej. Najczęściej wojewoda decyduje, że rodzic, u którego nie mieszka dziecko lub rodzic bez władzy rodzicielskiej ma prawo do kontaktów z dzieckiem w co drugi weekend, przez część wakacji letnich oraz część świąt i dni wolnych. Jednak biorąc pod uwagę okoliczności w poszczególnych przypadkach, wojewoda może zdecydować, że prawo do kontaktów będzie większe lub mniejsze.
Pozwolenie na pobyt (Dvalarleyfi)
Jeżeli podstawą Twojego pozwolenie na pobyt na Islandii jest zasada łączenia rodzin, a Ty rozwodzisz się lub rozwiązujesz związek partnerski, tym samym zmieniają się okoliczności Twojego pobytu w kraju a także podstawy pozwolenia na pobyt. Dlatego bardzo ważne jest, aby zasięgnąć bliższych informacji w Urzędzie Imigracyjnym (www.utl.is), Rejestrze Narodowym (www.fmr.is), Centrum Kultury i Informacji (www.mcc.is) lub Poradni dla Kobiet (www.kvennaradgjofin.is).
- Jeżeli jesteś obywatelką państw Afryki, Ameryki Północnej lub Południowej, Azji, Australii i Oceanii lub państw Europy spoza obszaru
EWG/EFTA i rozwodzisz się lub zrywasz konkubinat, dlatego, że ty i twoje dziecko doświadczyło maltretowania lub przemocy w związku, wyjątkowo przyznawane jest przez Urząd Imigracyjny przedłużenie pozwolenia z powodów łączenia rodziny. Abyś mogła udowodnić, że przemoc miała miejsce konieczny jest kontakt z policją, izbą przyjęć lub lekarzem, którzy rejestrują wszystkie zgłoszenia. Możliwe jest również wezwanie świadków. Ważne jest zabezpieczenie wszystkich dowodów w sprawie, na przykład: e-maile/smsy zawierające groźby.
Analizuje się różne kwestie, zanim decyzja o pozwoleniu na pobyt zostaje podjęta. Są to między innymi długość małżeństwa lub konkubinatu i twój związek z Islandią. Długość pobytu w Islandii może świadczyć o twoim związku z krajem, podobnie jak to, że Twoje dziecko uczęszcza do szkoły w Islandii. Znaczenie ma również czy bierzesz udział w pracach społecznych, masz tu bliską rodzinę itp. Pod uwagę brana jest też sytuacja kobiet rozwiedzionych w kraju ojczystym, czy są one narażone na niebezpieczeństwo lub prześladowane. Wszystkie okoliczności są istotne, a każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie. Strona internetowa Urzędu Imigracyjnego: www.utl.is
Alimenty (Meðlagsgreiðslur)
a) Porozumienia i decyzje o alimentach
Samotny rodzic ma prawo do otrzymywania alimentów od drugiego rodzica, do czasu kiedy dziecko osiągnie wiek 18 lat. Przy rozwodzie zawierane jest najczęściej porozumienie o alimentach, które jest potwierdzone przez wojewodę. Państwowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca alimenty od momentu otrzymania orzeczenia o alimentach lub decyzji o rozwodzie. W większości przypadków trzeba samemu dostarczyć te dokumenty.
Jeżeli rodzic odmawia płacenia alimentów lub rodzice nie zgadzają się, co do wysokości alimentów, rodzic sprawujący opiekę lub ten rodzic, u którego mieszka dziecko, w przypadku wspólnej władzy rodzicielskiej, może wnioskować do wojewody o wydanie decyzji w sprawie wypłaty alimentów.
b) Dodatkowe alimenty, dodatek na edukację lub dodatki specjalne
Jeżeli rodzic płacący alimenty ma dużo wyższe zarobki niż drugi z rodziców, możliwe jest wtedy ubieganie się o podwyższenie alimentów, na przykład podwojenie. Wojewoda wydaje decyzję o alimentach, a opiera ją na sprawozdaniach podatkowych, odcinkach wypłaty i innych okolicznościach. Jeżeli podjęta zostaje decyzja o podwyższeniu alimentów, rodzic sam musi wyegzekwować opłaty od drugiego rodzica zobowiązanego do płacenia. Poza miesięcznymi alimentami na dziecko, rodzic zobowiązany jest do współfinansowania specjalnych uroczystości jak chrzest dziecka, bierzmowanie, koszty leczenia lub inne szczególne wydarzenia. Dziecko może domagać się o dodatek na naukę od rodzica płacącego alimenty do 20 roku życia.
c) Tymczasowa decyzja o alimentach
W czasie, gdy rodzice są w trakcie uzgadniania porozumienia o władzy rodzicielskiej, rodzic, u którego mieszka dziecko, może ubiegać się u wojewody o tymczasową decyzję o alimentach. Obowiązuje ona do czasu podjęcia końcowej decyzji o alimentach. Informacje o alimentach i wypłacie alimentów znajdują na stronie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych: www.tr.is
Zasiłek rodzinny (Barnabætur)
Zasiłek rodzinny to dodatek dla osób mających dzieci, który jest wypłacany cztery razy w roku. Wysokość zasiłku uzależniona jest od dochodów rodziców lub prawnych opiekunów dziecka. Generalnie samotni rodzice otrzymują wyższy zasiłek niż małżeństwa. Zasiłek rodzinny wypłacany jest na dzieci do 18 roku życia do końca roku, w którym osiągają wiek 18 lat. Po rozwodzie ten rodzic, u którego mieszka dziecko, otrzymuje zasiłek rodzinny. Do czasu zakończenia sprawy rozwodowej, wypłaty pozostają bez zmian. Obywatele państw EOG pracujący na Islandii, posiadają prawo do zasiłku rodzinnego względem dzieci, które są na ich utrzymaniu a które mieszkają w innym państwie EOG. O taki zasiłek należy ubiegać się indywidualnie. Informacje o zasiłku rodzinnym i odpowiednie formularze znajdują się na stronie Urzędu Podatkowego: www.rsk.is.
Pomoc finansowa
Jeśli nie jesteś w stanie utrzymać siebie lub swojej rodziny, możesz szukać pomocy w Urzędzie Pomocy Społecznej w swojej gminie. Możesz ubiegać się o pomoc finansową z powodu czasowych trudności, na przykład rozwodu, bezrobocia (również wtedy, kiedy nie masz prawa do zasiłku dla bezrobotnych).
- Pomoc czasowa nie ma wpływu na przedłużenie pozwolenia na pobyt.
Dodatek do wynajmu (Húsaleigubætur)
Możesz ubiegać się o dodatek do wynajmu w Urzędzie Pomocy Społecznej w swojej gminie. Czy dodatek do wynajmu zostanie przyznany
zależy od wysokości czynszu, zarobków i wielkości rodziny. Informacje o dodatku do wynajmu można znaleźć w broszurze „Pierwsze kroki na Islandii” w gminnym Urzędzie Pomocy Społecznej oraz Ministerstwie Spraw Socjalnych, www.velferdarraduneyti.is.
Dokładniejsze informacje
www.kvennaathvarf.is Schronisko dla Kobiet, telefon: 561-1205 (otwarte całą dobę). Schronisko dla kobiet i dzieci, które uciekły z domu z powodu psychicznej lub fizycznej przemocy męża, konkubenta lub innych domowników. Schronisko przeznaczone jest również dla kobiet zgwałconych.
www.stigamot.is Stígamót, Hverfisgata 115, telefon: 562-6868, centrum poradnictwa dla ofiar przemocy seksualnej i centrum informacji o przemocy seksualnej.
www.kvennaradgjofin.is Poradnia dla Kobiet, Túngata 14, telefon: 551-1550. Darmowe poradnictwo społeczne i prawne dla kobiet. Godziny otwarcia w czwartki od 14-16 i we wtorki wieczorem od 20-22.
www.humanrights.is Biuro Praw Człowieka, Túngata 14, telefon: 552-2720. Bezpłatne poradnictwo prawne dla imigrantów. Biuro może pokryć koszty związane z pomocą tłumacza, jeśli jest taka potrzebna, ale należy poinformować o tym zamawiając rozmowę w biurze.
www.karlartilabyrgdar.is Odpowiedzialni Mężczyźni, telefon: 555-3020. Ośrodek przeprowadzający specjalistyczną terapię dla mężczyzn, którzy stosują przemoc domową. Możliwość terapii indywidualnej i grupowej z psychologiem.
www.utl.is Urząd Imigracyjny, Skógarhlíð 6, telefon: 510-400. Informacje o rodzajach pozwoleń na pobyt, warunkach ich otrzymania oraz innych prawach.
www.mcc.is Centrum Kultury i Informacji, Árnagata 2-4, Ísafjörður, telefony: 4503090 (islandzki/angielski), 4704702 (tajlandzki),
4704705 (hiszpański), 4704706 (litewski), 4704707 (rosyjski), 4704708 (polski), 4704709 (serbski/chorwacki). W Centrum Kultury i Informacji można uzyskać informacje na temat większości spraw dotyczących imigrantów, islandzkiego społeczeństwa, nauki islandzkiego, praw i obowiązków, usług tłumaczeniowych i inne.
www.jafnrett.is Centrum ds. Równości. Tu znaleźć można informacje o równouprawnieniu kobiet i mężczyzn.
www.velferdarraduneyti.is Tu znajdują się informacje na temat spraw dotyczących imigrantów.
www.rsk.is Urząd Podatkowy, telefon: 563-1100. Tu można znaleźć informacje o podatkach, zasiłku rodzinnym, zwrocie odsetek od kredytu i ulgach podatkowych, a także można znaleźć formularze rozliczenia podatkowego w kilku językach (angielskim, duńskim, fińskim, norweskim, szwedzkim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim, polskim oraz rosyjskim).
http://reykjavik.is/immigrants Miasto Reykjavik, Ratusz Miejski, Tjarnargata 11, tel. 411-4155 (angielski), 411-1140 (polski), 411-4163 (litewski i rosyjski). W razie potrzeby zamawiamy tłumacza. Biuro Praw Człowieka oferuje imigrantom w Reykjaviku informacje i doradztwo o prawach i obowiązkach w społeczeństwie, odnośnie spraw rodzinnych, legalizacji pobytu itd. Usługa jest nieodpłatna, a pracownicy zobowiązani są do zachowania poufności. https://www.facebook.com/Reykjavik.Nasze.miasto
http://womeniniceland.is Stowarzyszenie kobiet obcego pochodzenia, Túngötu 14, 2 piętro, Doradztwo dla kobiet obcego pochodzenia
w czwartki wieczorem w godz. 20-22. Wpadnij, zapraszamy na kawę i rozmowę z innymi kobietami mówiącymi w twoim języku. https://www.facebook.com/groups/womeniniceland/ Numery telefonów do Punktów Interwencji Kryzysowej dla ofiar gwałtu w Fossvogur:
543-1000 – centrala telefoniczna Szpitala Krajowego 543-2000 – izba przyjęć Szpitala na Fossvogur – 543-2094 – Punkt Interwencji Kryzysowej w godzinach pracy 543-2085 – Pomoc ofiarom zdarzeń traumatycznych LSH.
Pogotowie Ratunkowe w Akureyri, telefon: 463 0800
Urząd Pomocy Społeczna w twojej gminie również udziela różnorodnych porad i pomocy.
- Policyjny telefon alarmowy 112
Jeżeli twoja odpowiedź na któreś z tych pytań jest twierdząca, istnieje niebezpieczeństwo, że doznajesz przemocy:
Czy któreś z poniżej wymienionych zdań dotyczy twojego partnera?
- Czy boisz się go w niektórych okolicznościach?
- Czy jest wybuchowy, łatwo wpada w złość lub ma napady złości?
- Czy łatwo się denerwuje pod wpływem alkoholu?
- Czy stara się uniemożliwić Ci wychodzenia z domu, chodzenia do pracy, szkoły albo rozwijania twoich zainteresowania?
- Czy nieustannie Cię obserwuje?
- Czy oskarża Cię nieustannie o niewierność?
- Czy krytykuje Ciebie, Twoich przyjaciół i/lub rodzinę?
- Czy oskarża Cię ciągle, że nic nie robisz dobrze albo wystarczająco dobrze?
- Czy mówi do Ciebie „coś z tobą jest nie tak”, że jesteś „nienormalna”?
- Czy poniża Cię przed innymi?
- Czy ma władzę nad waszymi sprawami finansowymi i domaga się wytłumaczenia wydatku każdej korony?
- Czy niszczy celowo Twoje rzeczy osobiste?
- Czy krzyczy na Ciebie lub dzieci?
- Czy grozi Ci wyrazem twarzy lub gestami?
- Czy grozi, że skrzywdzi Ciebie, dzieci lub kogoś Tobie bliskiego?
- Czy zmusza Cię do odbywania stosunków seksualnych?
- Czy popycha Cię, wygraża rękoma lub bije Ciebie lub dzieci?
Niejednokrotnie mężczyźni / uciekają się do oszustw w stosunku do swoich partnerek obcego pochodzenia, żeby zyskać nad nimi władzę, wykorzystać czy maltretować. Poniżej przedstawiono kilka przykładów takich oszustw stosowanych przez mężczyzn, które wynikły z rozmów z kobietami-ofiarami a doradcą ds.imigrantów:
- Czy kobiety na Islandii muszą być bezwarunkowo posłuszne swoim mężom?
Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Kobiety i mężczyźni mają równe prawa i żadne nie rządzi drugim. - Czy kobieta powinna oddawać mężczyźnie całą swoją wypłatę?
Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Zarówno żona jak i mąż przeznacza część swojej wypłaty na gospodarstwo domowe. Wielkość przekazywanych środków na wydatki domowe zależy od wysokości zarobków oraz okoliczności. - Czy po rozwodzie ojciec uzyskuje pełną władzę rodzicielską?
Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Zazwyczaj przy rozwodzie orzekana jest wspólna władza rodzicielskie. W przypadku konfliktu, sprawa jest
rozpatrywana indywidualnie. Wynik zależy od okoliczności sprawy. - Czy według islandzkiego zwyczaju, kobiety chodzą po domu nago lub tylko w bieliźnie, nawet kiedy znajomi męża przychodzą z wizytą? Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Kobiety ubierają się w to, co chcą zarówno w domu jak i poza nim.
- Czy jest zwyczajem na Islandii, żeby kobiety spały ze znajomymi swojego męża?
Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Kobieta sama decyduje o swoim ciele, a nie jej mąż. - Czy mąż ma prawo do uprawiania seksu z żoną, kiedy on tego chce, niezależnie od okoliczności?
Odpowiedź: Nie, to nieprawda. Mąż ma prawo do uprawiania seksu z żoną jedynie wtedy, kiedy ona również tego chce - Mąż zmusza mnie do prostytucji; czy pójdę do więzienia i/lub będę wyrzucona z kraju jak się to wyda?
Odpowiedź: Nie. Prostytucja nie jest karalna dla kobiety, ale jest karalne korzystanie z niej lub pośredniczenie w prostytucji. Nigdy nie będziesz ukarana, tylko twój mąż i ci, którzy z prostytucji korzystali. Nie musisz się również obawiać wydalenia z kraju z tego powodu.