Historia Świąt Bożego Narodzenia w Islandii
Islandczycy świętują 13 dni Świąt Bożego Narodzenia. Okres ten zaczyna się 24 grudnia a kończy
się 6 stycznia, i to właśnie w ten dzień usuwane są wszystkie dekoracje świąteczne z ulic i w
domach.
Islandczycy obchodzą Święta wieczorem 24 grudnia a ten zwyczaj ma swój początek w starej
tradycji katolickiej, kiedy to ludzie czuwali w noc przed wielkim świętem kościelnym, ponieważ
wtedy wierzono, że nowy dzień zaczynał się o godz. 6 rano. To właśnie o tej porze Islandczycy
tradycyjnie udają się do kościołów albo zaczynają świętować w swoich domach.
Dekoracje i przygotowania świąteczne
Islandczycy bardzo poważnie traktują dekoracje świąteczne. Wszyscy dekorują. Najbardziej
powszechną dekoracją są choinki, których jest pełno prawie wszędzie na Islandii. Choinki
dekoruje się girlandami, lampkami i różnego rodzaju ornamentami.
Inną powszechną dekoracją świąteczną jest tzw. Świece Adwentowe. Na Islandii są dwa rodzaje
świec adwentowych, obydwa bardzo popularne. Pierwszy rodzaj to Wieniec Adwentowy
udekorowany czterema świeczkami, jedna na każdą niedzielę Adwentu. Drugi rodzaj to siedem
świec ułożonych w formie trójkąta. Dzisiaj są to najczęściej świece elektryczne. Są one bardzo
popularne i wiele rodzin posiada więcej niż jedną taką dekorację. Zwykle ustawia je się w oknach i
zapala począwszy od pierwszej niedzieli Adwentu aż do 6 stycznia.
Þorláksmessa – Msza Św. Þorlákura
Þorláksmessa odbywa się dzień przed Wigilią, czyli 23 grudnia. Generalnie jest to największy
dzień zakupów na Islandii a ludzie jak szaleni udają się w pośpiechu do sklepów w celu dokonania
ostatnich zakupów świątecznych.
Daniem dnia jest płaszczka. Powodem tego jest to, że jest to ostatni dzień Postu Świątecznego,
podczas którego nie wolno jeść mięsa. Płaszczka jest marynowana i jest w stanie rozkładu
ponieważ, tak samo jak w przypadku rekina, płaszczka zawiera enzymy, które mogą być
szkodliwe, jeśli konsumuje się rybę w stanie świeżym. Rybę podaje się wraz z gotowanymi
ziemniakami. Tradycja spożywania płaszczki 23 grudnia jest nadal popularna na Islandii, pomimo
bardzo ostrego zapachu amoniaku.
Najpierw przychodzą dzieci
Święta kościelne, zwłaszcza Pascha i Boże Narodzenie, stały się ważną przystanią w społecznym
życiu Islandii. Tak jak w wielu innych krajach Święta Bożego Narodzenia są skoncentrowane
wokół dzieci. Na przykład, Boże Narodzenie nie jest spostrzegane jako okazja do picia alkoholu.
Rodziny gromadzą się, cieszą jedzeniem, zakładają swoje najlepsze ubrania i wspólnie spędzają
czas. W okresie świąt Bożego Narodzenia, jak w żadną inną porę roku, Islandczycy mieszkający
za granicą przyjeżdżają do kraju po to, aby być wraz z rodzinami. Dzieci mają około 2-tygodniowe
wakacje. W szkołach podstawowych i ponadpodstawowych ostatni dzień szkoły przez Świętami
nazywany jest“małym dniem Świąt Bożego Narodzenia”. Tego dnia dzieci przynoszą ze sobą do
szkoły ciastka i napoje, świece do swoich wcześniej już udekorowanych klas, śpiewają kolędy i
czasami nawet tańczą wokół choinki.
‘Kot Świąteczny’
Stary islandzki obyczaj mówi o tym, że każdy musi mieć na sobie jakieś nowe ubranie w czasie
Świąt. W przeciwnym przypadku takie osoby były w niebezpieczeństwie tego, że mogły zostać
zjedzone przez złośliwą bestię zwaną Kotem Świątecznym, który należy do Grýli (Wiedźmy
Świątecznej). W tym okresie dokładano wszelkich starań do tego, aby nikt nie musiał “zostać ofiarą
Kota Świątecznego”. W ten oto sposób każdy pracował ciężko tak, aby każdy członek rodziny
miał cokolwiek nowego do ubrania.
Święty Mikołaj
Islandczycy mają nie jednego tylko trzynastu świętych Mikołaj. Ci Św. Mikołajowie nie mają nic
wspólnego z polskim Św. Mikołajem. Są one potomkami troli i na początku straszono nimi dzieci.
Jednak w ubiegłym stuleciu stały się o wiele bardziej przyjacielskie.
Ich imiona to: Stekkjastaur (Kij do owiec), Giljagaur (Prostaczek), Stúfur (Krótki), Þvörusleikir
(Lizacz łyżek), Pottasleikir (Lizacz garnków), Askasleikir (Lizacz misek), Hurðaskellir (Trzaskacz
drzwiami), Skyrgámur (Obżartuch jedzący Skyr), Bjúgnakrækir (Złodziej kiełbas), Gluggagægir
(Podglądacz), Gáttaþefur (Wąchacz), Ketkrókur (Hak do mięsa) oraz Kertasníkir (Żebrak świec).
Jak widać są oni bardzo psotni i do dnia dzisiejszego zachowali swoje unikalne cechy. Żyją w
górach wraz z rodzicami, którzy mają na imię Grýla i Leppalúði. Przychodzą do miasta, jeden po
drugim, w okresie przedświątecznym. Pierwszy z nich zjawia się 12 grudnia a ostatni 24 grudnia.
Wcześniej próbowali podkradać to wszystko co im najbardziej się podobało i chętnie płatali
komuś psikusa (stąd ich imiona), lecz dzisiaj ich rola polega na przynoszeniu dzieciom małych
prezentów.
12 grudnia każde dziecko na Islandii wystawia swoje najlepsze obuwie na parapecie u siebie w
pokoju (niektóre wystawiają głębokie buty w nadziei na to, że dostaną więcej prezentów, ale do tej
pory żaden z Mikołajów nie dał się oszukać). Dzieci otrzymują po jednym małym prezencie od
każdego Mikołaja raz dziennie. Ale uwaga! Niegrzeczne dzieci mogą dostać zgniłego ziemniaka i
nic więcej!
Mikołajowie często pojawiają się w czasie tańców świątecznych, które są bardzo popularne wśród
islandzkich dzieci. Dzieci (dorośli oczywiście też) tańczą wokół choinki i śpiewają kolędy.
Punktem kulminacyjnym tańców jest pojawienie się Św. Mikołaja, który dołącza do tańców i
śpiewów wraz z dziećmi i zwykle rozdaje im paczuszki ze słodyczami.
W pierwszy dzień po Bożym Narodzeniu pierwszy z Mikołajów powraca w góry. Po czym jeden
po drugim wszyscy powracają do siebie, ostatni z nich 6 stycznia i to właśnie wtedy kończy się
okres świąteczny.
Cicha noc
Dzwony Kościoła Luterańskiego w Reykjaviku oznajmiają na cały kraj początek specjalnej
uroczystości religijnej. Jest to sygnał dla wszystkich (oprócz tych w kościele), aby złożyli sobie na
wzajem życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Jest to oficjalnym początkiem Świąt. Po tym
rozpoczyna się kolacja. Wigilia jest punktem kulminacyjnym obchodów Świąt na Islandii, a obfita
kolacja jest jedynie początkiem nocy. Po tym wszystkim nadchodzi ważny moment wtedy, kiedy
wszyscy siedzą wygodnie i otwierają swoje prezenty świąteczne.
W Wigilię cała sieć powszechnych usług publicznych stoi w martwym punkcie. Nie jeżdżą
autobusy a restauracje i miejsca rozrywkowe są zamknięte.
Sylwester
Noc Sylwestrowa jest najprawdopodobniej największą imprezą w roku. Najbardziej wyrazistą
cechą obchodów Nowego Roku na Islandii są pokazy sztucznych ogni. Wszyscy kupują fajerwerki
i w tę noc każdy może podpalać fajerwerki (zwykle wymagane jest do tego specjalne pozwolenie
władz). Islandczycy maksymalnie wykorzystują tę okazję. Fajerwerki podpalane są przez całą noc,
a najwięcej oczywiście w północ. Wtedy to całe niebo jest oświetlone przez kilka minut a
ciężarówki przeciwpożarowe i statki w portach biją w swoje dzwony i uruchamiają syreny na
powitanie nowego roku.
Þrettándinn – Ostatni dzień Bożego Narodzenia
Dzień 6 stycznia jest zwykle nazywany po islandzku þrettándinn (trzynasty dzień). Jest to ostatni
dzień obchodów Świąt Bożego Narodzenia. Tego dnia praktycznie wszystko powraca do
codzienności: wszyscy są znowu w pracy a szkoły są na nowo otwarte. Wieczorem tego dnia
rodziny gromadzą się, jedzą wspólną kolację, podpalają ewentualnie pozostałe po Nowym Roku
fajerwerki i żegnają Święta. Dekoracje świąteczne są zdejmowane tuż po 6 stycznia.
Kilka zwrotów po islandzku:
Boże Narodzenie – Jól
Wesołych Świąt (Bożego Narodzenia) – Gleðileg jól
Szczęśliwego Nowego Roku – Gleðilegt ár
Adwent – Aðventa
Św. Mikołaj – Jólasveinn
Choinka – Jólatré
Prezent (świąteczny) – Jólagjöf
Pocztówka świąteczna – Jólakort
Wigilia – Aðfangadagur
Pierwszy dzień Świąt – Jóladagur
Drugi dzień Świąt – Annar í jólum
Sylwester – Gamlaárskvöld
Nowy Rok – Nýársdagur
Islandzcy Mikołaje
[embeddoc url=”http://szkolapolska.is/wp-content/uploads/2015/12/jolasveinar-polska.pdf” height=”1200px” viewer=”google”]